Cmentarz wojenny nr 8 Nowy Żmigród

woj. podkarpackie, pow. Jasło, gm. Nowy Żmigród  

Projekt: Dušan Jurkovič

Cmentarz nr 8 Nowy Żmigród z 400-stu Zachodniogalicyjskich Cmentarzy Wielkiej Wojny w Okręgu I – Żmigród

Cmentarz nr 8 Nowy Żmigród jest na planie prostokąta. Ogrodzony jest kamiennym murem, wysokim na froncie a niższy po bokach i z przodu. Po bokach muru między postumentami drewniany płot. Wejście na cmentarz przez metalową bramę. Głównym i centralnym elementem jest duży pomnik. Na trzystopniowej płycie jest postument z pięcioma kwadratowymi kolumnami zwieńczonymi liśćmi laurowymi. Środkowa najwyższa kolumna zwieńczona jest również łacińskim krzyżem. Na postumencie jest tablica z inskrypcją po tłumaczeniu: 

NIE PYTAJCIE KTO BYŁ PRZYJACIELEM, A KTO WROGIEM, TYSIĄCE BOHATERÓW WIERNYCH PRZYSIĘDZE W ZACIĘTEJ WALCE POLEGŁO, OFIARY SPOCZĘŁY W RÓWNYCH RZĘDACH GROBÓW ANIOŁ SMIERCI POJEDNAŁ ICH UWOLNIONYCH OD NIENAWIŚCI

Na polu grobowym są na betonowych podstawach żeliwne krzyże jedno i dwuramienne z okrągłymi emaliowanymi tabliczkami. Krzyże rozmieszczone są w rzędach. Znajduje się również za pomnikiem grób przykryty kamienną płytą hauptmanna Franza Dobnika.

Na cmentarzu w 157 mogiłach pojedynczych i 27 mogiłach zbiorowych spoczywa 216 żołnierzy. 58 żołnierzy austro-węgierskich, 146 żołnierzy rosyjskich, 7 żołnierzy niemieckich i 2 niezidentyfikowanych.  Z imienia i nazwiska znanych jest 110 poległych żołnierzy, 48 austro-węgierskich, 7 niemieckich i 55 rosyjskich. Żołnierze austro-węgierscy przynależeli do jednostek wojskowych: I.R. 27, 47, 96, 97; Sch.R. 9, 27; F.J.B. 2, 3, 6. Żołnierze rosyjscy przynależeli do jednostek wojskowych: Remiański Reg.; Omnicki Reg.; Oczakowski Reg.; Orozajski Reg.; I.R. 32, 190, 192, 195, 196; Ismaelski Reg.; Siazki Reg.; Orowajski Reg.; Isarski Reg.; Czwajski Reg.; Czerkohakulski Reg.. Żołnierze niemieccy przynależeli do jednostek wojskowych: B.I.R. 3, 13; P.I.R. 46, 77. Polegli od listopada do grudnia 1914, od stycznia do maj 1915, 26.10.1917 i 4.09.1918.

„W Żmigrodzie Nowym, na pochówek poległych w walkach żołnierzy, wydzielono na cmentarzu miejscowym i otoczono kamiennym murem obszerny plac. Rygorystycznie symetryczny układ mogił i staranny ich wystrój pięknymi krzyżami nagrobnymi, wyraźnie kontrastuje z brakiem dbałości o leżący na zewnątrz cmentarz cywilny, jasno wskazuje, że tutaj przygotowano wieczne miejsce spoczynku zmarłym zasługującym na szczególną cześć. Honorową funkcję tego cmentarza, dobitnie podnosi wielki i osobliwy w kształcie pomnik. Tworzy go wyniosły filar, wokół którego stoją cztery, nieco niższe, tworząc potężną, zwartą grupę. Ze smukłych trzonów filarów, wyrastają u góry kwadratowe, rozłożyste kapitale, gęsto pokryte różnorodną, bogatą ornamentyką opartą na motywach starochrześcijańskich. Całość, dzięki stopniowemu zbliżaniu konturów, sprawia wrażenie monolitu, odbiegając tym samym od pospolicie stosowanych form wyrazu. Dzięki śmiałej, oryginalnej sylwetce, wykonane wielkim kamieniarskim kunsztem filary, na zawsze utrwalają się w pamięci tego, kto bodaj raz je zobaczył, przywołując zarazem wspomnienie cmentarza i bohaterów, których chwałę głoszą. Skojarzenie w oglądającym kształtu, celu wzniesienia oraz tła, i uczynienie tego niezapomnianym, jest w przypadku pomników rzadkim dowodem doskonałości udanego przedsięwzięcia. Cmentarz otacza betonowy mur z filarami oraz drewniana krata. Mogiły zdobią żeliwne krzyże. Pokaźna grupa drzew już istniejących, stanowi piękne tło boczne. Zadrzewiając przeciwną stronę podobnym drzewostanem, zadbano, by w przyszłości, przez ograniczenie wolnej przestrzeni wokół cmentarza, wyeksponować piękno i potęga pomnika.” (1)

„ …Część krzyży rozbita bądź uszkodzona. Stan zachowania średni. Zachowało się tylko 5 nazwisk żołnierzy niemieckich. Cmentarz wyróżnia się w I okręgu pięknym, niespotykanym nigdzie indziej pomnikiem centralnym.” (2)

Dojazd: Cmentarz nr 8 Nowy Żmigród znajduje się na terenie cmentarza parafialnego.  Dokładna lokalizacja GPS 49.608648, 21.531338