woj. podkarpackie, pow. Jasło, gm. Krempna
Projekt: Dušan Jurkovič
Cmentarz nr 6 Krempna z czterystu Zachodniogalicyjskich Cmentarzy Wielkiej Wojny Okręg I – Żmigród
zdj. plany, projekty archiwalne – Archiwum Narodowe Kraków
Cmentarz nr 6 Krempna zbudowany jest na planie dwóch nakładających się na siebie okręgów (od zachodniej strony mniejszy) o pow. 795 m2. Cmentarz ogrodzony jest kamiennym murem z dwuspadową betonową koroną, w części wschodniej uskokowo dostosowanym do ukształtowania terenu. Przecięcia kręgów spięte okrągłymi kamiennymi trójstopniowymi słupami, zwieńczonymi betonowym krzyżem „crux trumphi” (rozszerzonych końcach ramion). Wejście od strony zachodniej zamknięte jest dwuskrzydłową furtką. Przed wejściem taras otoczony niskim, załamanym pod kątem prostym murkiem z dwuspadową koroną, zakończonym okrągłym słupkiem.
Element centralny stanowi rotundowa budowla w formie sześciu kamiennych (o prostokątnym rzucie) słupów, o nachylonych w wyższej części ścianach czołowych, na których umieszczono kamienne płaskorzeźby. Płaskorzeźby przedstawiają twarz wojownika w antycznym hełmie. Ttablice inskrypcyjne z napisami w jęz. niemieckim a w tłumaczeniu:
W pamięci miłości i błogosławieństwie pokoju
Żyje nasza śmierć
oraz
Walczyliśmy pierś w pierś
Zmartwychstaniemy ramię w ramię
Na słupach spoczywa płasko leżący duży stylizowany wieniec dębowy.
W czasie kapitalnego remontu w roku 1990 w murze osadzono tablice pamiątkowe w języku niemieckim i polskim:
NA TYM CMENTARZU WOJENNYM POCHOWANI ZOSTALI ŻOŁNIERZE AUSTRO-WĘGIERSKIEJ I ROSYJSKIEJ POLEGLI W CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ, W LATACH 1914-1918. ZOSTAŁ ON ODNOWIONY W LIPCU 1990 R. PRZEZ ŻOŁNIERZY 54 KADROWEGO PUŁKU OBRONY KRAJU ZE STYRII W AUSTRII, BĘDĄCEGO KONTYNUATOREM TRADYCJI SŁAWNEGO C.K. 27 PUŁKU PIECHOTY „KRÓL BELGÓW”. CMENTARZ TEN JEST POMNIKIEM POKOJU – SYMBOLEM WSZYSTKICH MIEJSC SPOCZYNKU ŻOŁNIERZY POLEGŁYCH W TAMTYCH CZASACH NA TERENIE DAWNEJ GALICJI
Mogiły ziemne otoczone są krawężnikiem luźnych łomów kamienia. Pojedyncze, rzędowe i masowe groby rozmieszczone są półkoliście wzdłuż ogrodzenia oraz wewnątrz nekropolii w trzech szeregach. Krzyże nagrobne drewniane, jedno i dwuramienne z okrągłymi tarczami na skrzyżowaniu ramion. Ramiona w rozszerzonych ramionach krzyży posiadają ozdobne nacięcia.
„ Znajdujący się na wzgórzu koło Krempnej cmentarz wojskowy nr 6, otacza bogato ukształtowana z łamanego kamienia linia muru z żelazną furtą. W pobliżu, przy narożnikach ogrodzenia, po obydwu stronach, wznoszą się 7-metrowej wysokości pylony dźwigające krzyże. Między nimi, w osi cmentarza, na okrągłej podstawie o średnicy 6,45 m wzniesiono konstrukcję pomnika, na którego górnej krawędzi na wysokości 4,75 m spoczywa wieniec z liści. Z najwyższego kręgu podstawy, strzela promieniście ku górze sześć filarów. Węższe u szczytu, posiadają uskok, nad którym na skośnej płaszczyźnie umieszczono pionowo ustawione ozdobne tablice. Dwie z nich zawierają inskrypcje. Pierwsza zwraca się do naszych zmarłych zwiastując im: CHOĆ UMARLIŚCIE ŻYJECIE W PAMIĘCI MIŁOŚCI I W BŁOGOSŁAWIEŃSTWIE POKOJU. Druga przemawia do poległych wroga: PIERŚ W PIERŚ WALCZYLIŚMY, ZMARTWYCHWSTANIEMY TRZYMAJĄC SIĘ ZA RĘCE. Między wysuniętymi na zewnątrz podstawami filarów po trzech tworzących stopnie kręgach, prowadzą przejścia ku środkowi pomnika. Mur otaczający cmentarz, skręca na kształt paraboli najpierw ku tyłowi, a zanim spotka się na osi podłużnej cmentarza ponownie, tworzy 2 3-ćwierciowe koła. Skomplikowana kształt cmentarza znajduje swoją przeciwwagę w dużej przejrzystości wnętrza. Ponadto dominujący swą potęgą pomnik, zespala wszystkie elementy tego cmentarza z taką mocą, że cała budowla robi wrażenie skończonej, zamkniętej całości. Mogiły otoczono łamanym kamieniem i ozdobiono drewnianymi krzyżami… Oglądane od frontu, pylony te w istocie wyrastają znacznie ponad pomnik, wznoszą się niby potężni strażnicy ustawieni w odległości około 8 m po obu stronach jego ogromnej bryły.” (1)
„Cmentarz w Krempnej, mimo znacznych uszkodzeń poszczególnych elementów budowli, zniszczenia dużej części krzyży nagrobnych – zachował w pełni swój pierwotny wystrój i wyraz artystyczny, stanowiąc niewątpliwie jeden z najbardziej reprezentacyjnych obiektów twórcy większości cmentarzy Okręgu Żmigrodzkiego – Dušana Jurkoviča…” (2)
Na cmentarzu nr 6 Krempna w 12 mogiłach zbiorowych i 75 pojedynczych spoczywa 120 żołnierzy w tym 53 austro-węgierskich, 33 rosyjskich i 34 niezidentyfikowanych. Z imienia i nazwiska znanych jest 46 poległych żołnierzy w tym 44 austro-węgierskich i 2 rosyjskich. Przynależeli oni do jednostek wojskowych: I.R. 87, F.J.B.7, F.K.R.8, I.R.97, I.R.21, I.R.98, Sch.R.28, I.R.27, I.R.8, I.R.37, I.R.192, I.R.45. Polegli od 11.1914 do 05.1915
zdj. plany, projekty archiwalne – Archiwum Narodowe Kraków
Dojazd: na skrzyżowaniu w Krempnej kierujemy się na Grab. Cmentarz nr 6 Krempna znajduje się na wzniesieniu na granicy lasu. Dokładna lokalizacja GPS: 49.510029, 21.493061
(1) R. Broch, H. Hauptmann „Die westgalizischen Heldengräber aus den Jahren des Weltkrieges 1914-1915” Wien 1918 – oryginał w prywatnych zbiorach B. Jezierski
(2) Oktawian Duda „Cmentarze Wojenne z lat 1914 – 1918 w Galicji Zachodniej Czas Świetności i Czas Pogardy” Nowy Sącz 1977 – 1987, maszynopis w prywatnych zbiorach B. Jezierski
zdj. różny okręg – Bogdan Jezierski
zdj. archiwalne – Roman Frodyma – w prywatnych zbiorach B. Jezierski
Cmentarze Wielkiej Wojny
