woj. podkarpackie, pow. Jasło, gm. Jasło
Projekt: Johann Jäger
Cmentarz nr 20 Biernówka z 400-stu Zachodniogalicyjskich Cmentarzy Wielkiej Wojny Okręg II Jasło
Cmentarz nr 20 Bierówka założony został jako nekropolia samodzielna o pow. 420 m2. Założony został na planie koła, otoczony jest kamiennym murem, nieco szerszym u podstawy, nakryty betonowym dwuspadowym daszkiem. Wejście od strony północnej przez metalową bramkę z ostro zakończonymi prętami.
Element centralny stanowi zespół czterech obelisków, zamkniętych trójkątnie, szerszych u podstawy. Zbudowanych z betonowych bloków. Pierwotnie na obeliskach była tablica z napisem:
„Gdy nadszedł przypływ utworzyli tamę Z własnych ciał i zakrzepłej krwi I patrzcie: kraj nie stał się pustynią”
Obecnie na jednym bloku kamiennym jest przymocowany metalowy krzyż i emaliowana tabliczka:
„CMENTARZ WOJSKOWY Z I WOJNY ŚWIATOWEJ BIERÓWKA 1916 ROK POLEGLI: NIEMCY Z 1 I 2 DYWIZJI GRENADIERÓW GWARDII PRUSKIEJ ORAZ ROSJANIE 2 MOGIŁY POJEDYNCZE I 5 MASOWYCH” (błąd przy tworzeniu tabliczki zamiast 62 mogił pojedynczych jest tylko 2 mogił pojedynczych).
Na mogiłach wzdłuż muru na betonowych cokołach ustawione są małe metalowe jedno i dwuramienne krzyże z emaliowanymi tabliczkami memoratywnymi. W centralnym kręgu ustawione są duże żeliwne krzyże: z girlandą liści laurowych („austriackie”), z gałązką dębową („niemieckie”) i dwuramienne („rosyjskie”). Krzyże ustawione są na betonowych cokołach z emaliowanymi tabliczkami memoratywnymi.
Bardzo charakterystycznym elementem tego cmentarza są majestatyczne dęby górujące nad cmentarzem i okolicą. Jeszcze w latach 80 wewnątrz kręgu kamiennych bloków rósł dąb.
„Trudno było by doprowadzić kształt cmentarza do formy bardziej prostej, niż naana temu czcigodnemu miejscu w Bierówce. Otacza go okrągły mur z kamienia łamanego z niską furtką z żelaznych sztab. Środek zaakcentowany został dużym drzewem z rozłożystą koroną. Wokół mocnego pnia tego drzewa ustawiono pionowo cztery potężne kamienie nagrobne. Mogiły zespolono w regularnych, trawiastych rabatach. Wzdłuż muru posadzono mniejsze drzewa. Oto prawdziwy żołnierski cmentarz o klasycznej wprost, zmuszającej do powagi prostocie. Cztery potężne bloki wznoszące się wokół centralnie usytuowanego sękatego pnia i rozłożysta korona drzewa, z biegiem lat coraz bardziej przypominać będą starogermańskie ofiarne miejsce kultu. W kręgu tym ożywać będzie dumny puls heroicznych legend o Walhali. Powtarzający się kilka krotnie motyw chrześcijańskiego krzyża cierpiętniczego, podkreśla żeliwne współbrzmienie nastrojów, dając wzruszający wyraz wojennemu bohaterstwu i litościwej ludzkiej łagodności zarazem …Mogiły zdobią żeliwne krzyże. Wzniesienie, na którym usytuowano ten wojenny cmentarz, już teraz w pożądany sposób potęguje wrażenie wywierane przez jego skromną sylwetkę, czyniąc zeń wyrazisty szczegół w bezbarwnym otoczeniu. Później, w miarę rozrastania się drzew, w stopniu większym niż w tej chwili będzie on sygnalizował uroczysty sens swego istnienia.. …”. (1)
„…Wskutek daleko posuniętej dewastacji cmentarza ich założenie przestrzenne i zarysy trudne do odtworzenia. Krzyże nagrobne (zachowały się tylko 4 w południowo-wschodniej części)…Stan cmentarza bardzo zły. Mur ogrodzenia zachował się w całości tylko na niewielkich odcinkach od strony zachodniej. Wejście zniszczone. Groby zdewastowane. Nekropolia sprofanowana – służy jako wysypisko śmieci. . …”(2)
Na cmentarzu nr 20 Bierówka w 62 mogiłach indywidualnych i 5 mogiłach zbiorowych pochowano 133 żołnierzy w tym 49 rosyjskich, 12 austro-węgierskich i 72 żołnierzy niemieckich. Z imienia i nazwiska znanych jest 58 żołnierzy niemieckich. Przynależeli oni do: K.P.G.G.R. 1, 3; P.I.R. 46. Polegli: 17.12.1915 i 7.05.1915.
Dojazd: z drogi Krosno – Jasło skręcamy w prawo do wsi Bierówka. Na ostatnim przystanku autobusowym „na rondzie” zostawiamy samochód i kierujemy się na wzgórze gdzie wśród dużych dębów znajduje się cmentarz nr 20 Bierówka. Dokładna lokalizacja GPS 49.772298, 21.582755
(1) R. Broch, H. Hauptmann „Die westgalizischen Heldengräber aus den Jahren des Weltkrieges 1914-1915” Wien 1918 – oryginał w prywatnych zbiorach B. Jezierski
(2) – Oktawian Duda „Cmentarze Wojenne z lat 1914 – 1918 w Galicji Zachodniej Czas Świetności i Czas Pogardy” Nowy Sącz 1980 – 1987, maszynopis w Prywatnych Zbiorach B. Jezierski.
zdj. różny okres – B. Jezierski
zdj. archiwalne jeszcze nigdy nie publikowane, pochodzi z albumu oficera 2 Kompanii Wehrmachtu. Kompania przybył jesienią 1939 w celu utworzenia w pobliskich Szebniach obozu dla jeńców radzieckich przekształconego później w obóz pracy przymusowej dla Polaków, Żydów i Ukraińców – w prywatnych zbiorach B. Jezierski
zdj. archiwalne – R. Frodyma – w prywatnych zbiorach B. Jezierski
zdj.plany, projekty archiwalne – Archiwum Narodowe Kraków