Okręg X Limanowa

Okręg ten nazywany Okręgiem Limanowskim jest największym pod względem obszaru, który obejmuje swymi działaniami, jako że działał także na Ziemi Sądeckiej – zyskał przydomek Limanowsko-Nowosądecki. Siedzibą kierownictwa okręgu było miasto Limanowa. Pod względem geograficznym obejmuje Beskid Sądecki, Gorce i część Beskidu Wyspowego. Założone obiekty powstały na terenach walk południowego skrzydła frontu opartego o granice Galicji i Węgier. Natomiast pod względem administracyjnym leży na terenie powiatów nowosądeckiego, limanowskiego, nowotarskiego i myślenickiego. Zbudowano 29 obiektów o łącznej powierzchni 12.265 m2, co stanowi 4, 6 % wszystkich cmentarzy zachodnio-galicyjskich. Przeciętna powierzchnia to 438 m2. Pośród ogólnej liczby 29 trzy z nich nr 350, 357, 368 są cmentarzami dużymi w tym ten największy na Jabłońcu z powierzchnią 4.240 m2. Samodzielnych założeń przestrzennych mamy w okręgu 10 a pozostałe to założenia obok istniejących cmentarzy wiejskich, kapliczkach, czy kościołach Dwa z pierwotnej liczby 355 w Żbikowicach i 367 w Mordarce już nie istnieją.  Na polach grobowych pochowano żołnierzy armii rosyjskiej i austrowęgierskiej a także na 7 z nich żołnierzy niemieckich. Na kilku z nich pochowano także legionistów polskich poległych na szlaku bojowym od Sącza po Mszanę.  Przez wiele lat w czasach PRL cmentarze nie były w zasięgu uwagi władz. Dopiero po zmianach ustrojowych, poszczególne UG zmieniły swój stosunek do nich tym bardziej, że wpisano je na listę zabytków. Komendantem okręgu był pierwotnie por. Viktor Szamanek a później Gustaw Ludwig. Ten ostatni był jednocześnie głównym projektantem i kierownikiem artystycznym. Współpracowali z nim por. Franz Mazura, ochotnicy Leo Perlberger, Franz Poledne. Głównym budulcem był kamień łamany i beton.  Ogrodzenia w postaci pełnych murów nakrytych betonowym daszkiem, stalowych rur łączących słupy, odcinki łańcuchów. Betonowe nagrobki występują tu w kilku niespotykanych dotychczas kształtach. Zachowało się kilka oryginalnych słupów – drogowskazów zwieńczonych krzyżem maltańskim. Jest też stylizowany zbudowany wyłącznie z drewna cmentarz w Tymbarku i Jaworznej. Do najciekawszych założeń należy zaliczyć cmentarz na Jabłońcu, Orłówce, w Nowym Sączu, Limanowej i wspomnianym Tymbarku. Granitowy posąg „Rycerza Strażnika Poległych„ dzieło Franza Mazury możemy uznać za symbol okręgu.  Do wszystkich opisywanych obiektów można dojechać pojazdem mechanicznym korzystając z gęstej sieci dróg lokalnych o trwałej nawierzchni.

Cmentarze Wielkiej Wojny