Tak jak wszyscy, piszący o Zachodnio Galicyjskich Cmentarzach tak i ja korzystam z fundamentalnego dzieła Mjr. Rudolfa Brocha „Die Westgalizizischene Heldengraber„.
Na str. 413 tego opracowania czytamy o działaniach grobownictwa w rejonie krakowskiej twierdzy, które przytaczam tu w całości: Była c.K. Komendantura Twierdzy Kraków (k.k.Festungskommando Krakau) założyła na terenie swojego działania szereg cmentarzy wojennych i pojedynczych mogił, których rozbudowa, po likwidacji Twierdzy i przejęciu agend Komendantury Twierdzy przez c.K. Komendanturę Wojskowa w Krakowie (k.u.K.Militarkomammando Krakau) prowadzona była dalej przez Wydział Cmentarzy Wojennych (Kriegsgraberabteilung) Liczba założonych cmentarzy wojennych założonych przez ten Wydział, znajdujących się na Zachodnio galicyjskich polach bitew, do chwili ogłoszenia drukiem książki, zwiększyła się z 378 o dalsze 22 cmentarze. Roboty budowlane na niektórych z nich są jeszcze w toku.Prowadzi je specjalnie w tym celu powołany oddział roboczy stacjonujący w Prądniku Czerwonym. Ponieważ na cmentarzu 388 w Krakowie – Rakowicach miejsca już się prawie wyczerpały a nie ma możliwości powiększenia cmentarza, dla żołnierzy zmarłych w szpitalach krakowskich trzeba będzie założyć nowy cmentarz.
Dalej tekst podaje informacje o 22 istniejących w tym czasie w obrębie dawnej Twierdzy Kraków.
| Nr cmentarza | Nazwa | Grobów poj. | Grobów mas . | Nr .grobów |
| 379 | Mała Wieś | 1 | ||
| 380 | Kokotów | 1 | ||
| 381 | Wieliczka | 93 | 1-93 | |
| 382 | Świątniki | 1 | 1 | |
| 383 | Wróblowice | 2 | 1-2 | |
| 384 | Łagiewniki | 266 | 1-266 | |
| 385 | Podgórze na cm żyd | 19 | 1-19 x | |
| 386 | Podgórze | 340 | 1-340 x | |
| 387 | Kraków cm.żyd. | 161 | 14 | 1-175 x |
| 388 | Kraków -Rakowice | 792 | 533 | 1-1345 x |
| 389 | Bronowice | 3 | 1-3 | |
| 390 | Mogiła | 19 | 2 | 1-21 |
| 391 | Kocmyrzów | 29 | 6 | 1-35 |
| 392 | Kocmyrzów –p. cle | 1 | 2 | 1-3 |
| 393 | Górka Kościelniki | 1 | ||
| 394 | Czulice p. dworze. | 6 | 2 | 1-8 |
| 395 | Karniów | 1 | ||
| 396 | Czulice n. paraf. | 2 | 3 | 1-5 |
| 397 | Podstolice | 1 | ||
| 398 | Bieńczyce- Dłubnia | 1 | ||
| 399 | Prusy -peron | 1 | ||
| 400 | Prusy ( przy dworze) | 1 |
Ponadto podano, że pojedyncze mogiły znajdują się w Zielonkach, Raciborowicach, Gaju, Pleszowie a dwa w Mogilanach. Znak x oznacza, że w tym czasie na tych obiektach grzebano jeszcze zmarłych.
Od czasu założenia cmentarzy minął już cały wiek, gwałtowny rozwój miasta Krakowa, budowa Nowej Huty, budowy linii komunikacyjnych, zmiany administracyjne, zawodność ludzkiej pamięci wszystko to spowodowało, że dziś o kilkunastu z nich mówimy w czasie przeszłym. Tereny wokół Krakowa są najdalej położone od mego miejsca zamieszkania i dlatego rzadziej je odwiedzam. Mimo poszukiwań nie udało mi się odszukać mogił pojedynczych na cmentarzach parafialnych. Zatem pomijam je przy opisywaniu cmentarzy okręgu. W latach 90 ubiegłego wieku wszystkie obiekty zostały objęte remontami kapitalnymi, co widać choćby po moich fotografiach z lat 80 i opisach z tego okresu. Dziś tamte opisy są już nieaktualne gdyż zmienił się stosunek władz a także podejście społeczeństwa do śladów Wielkiej Wojny.
Jeszcze do niedawna moja wiedza na temat autorstwa projektantów cmentarzy w okręgu była skromna a nawet niewłaściwie skierowana na Hansa Mayra. W dobie internetu nawet siedząc w domu można zmienić swe poglądy. 15.04.2021 natrafiłem na artykuł opublikowany w periodyku Państwo i Społeczeństwo 2018 (XVIII) nr 2 artykuł dr Jana Schuberta pt. Cmentarze wojenne Twierdzy Kraków z lat 1914-1918 i ich autor Rzeźbiarz Karl Korschann”, w którym opublikował swoje wyniki poszukiwań dokumentów mogących rzucić światło tych artystów. Korzystając z tego opracowania sporządziłem taki skrótowy tekst o najważniejszym z nich.
Karl Korschann urodził się 23 lipca 1872 roku w Brnie, tam też ukończył II Gimnazjum Niemieckie a następnie rozpoczął studia w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, którą ukończył w roku 1891. Przez kolejne dwa lata kontynuował dalsze studia artystyczne w berlińskiej Akademii Sztuk Plastycznych pod okiem wybitnych profesorów. Po powrocie do Wiednia studiował prywatnie u prof. Hellera. W tym czasie odbył kilka podróży do Dani i Francji, podczas których nawiązał liczne kontakty z bohemą artystyczną tych krajów i nie tylko. Założył w Paryżu własną pracownię gdzie wykonywał z różnych materiałów rzeźby postaci, popiersi, zwierząt. Bardzo szybko zdobył uznanie tym bardziej, że jego dzieła były eksponowane w najlepszych salonach Paryża. W 1906 przenosi się do Berlina a potem do Frankfurtu, kontynuując działalność artystyczną tworząc prace medalierskie jak i rzeźby popiersi. Owiany sławą w 1914 wraca do Brna a z chwilą wybuchu wojny zgłasza się, jako ochotnik do wojska. Ponieważ wcześniej odbył służbę wojskową i zaliczył kilka szkoleń wojskowych w uzyskał w 1898 roku stopień kadeta rezerwy z tytułem feldfebla. Kolejne ćwiczenia w jednostkach piechoty, po których uzyskuje stopień podporucznika rezerwy. W tym stopniu odnajdujemy Go w szeregach 27 Batalionu Landszturmu przy Komendzie Okręgowej nr 14 w Brnie, z którym wyrusza na front. O samym pobycie na froncie jak na razie brak jest szczegółowych danych. Niemniej jednak uzyskuje On stopień porucznika w listopadzie 1914. Jako oficer zostaje przydzielony do Dowództwa Oczyszczania Pól Bitewnych w Ciężkowicach a następnie, jako rzeźbiarz do Oddziału Grobów Wojennych przy Komendzie Kraków? Tu pełni funkcję Komendanta Oddziału Grobów Twierdzy Kraków do 1918 roku. Za swoją służbę otrzymał najwyższe pochwały i zostaje odznaczony Krzyżem Wojskowym Karola i Wojskowym Medalem Zasługi z mieczami oraz Złotego Krzyża Zasługi z koroną na wstędze a także stopień kapitana rezerwy. Po zakończeniu wojny artysta wrócił do Brna, gdzie pozostał już do końca życia. Mimo zmian w nurtach twórczości artystycznej on podjął się także działalności pedagogicznej w Niemieckiej Wyższej Szkole Technicznej w Brnie od 1920 roku, jako docent a później profesor nadzwyczajny uczył modelowania figur i ornamentów w architekturze. Jednocześnie tworzył nadal realizując zamówienia prywatne i publiczne. Powstają posągi nagrobne, godła, uliczne, płaskorzeźby sakralne podejmuje się rekonstrukcji pomników a także współpracując z firmami odlewniczymi tworzy upominkowe wyroby artystyczne. Tą dobrą passę przerywa śmierć. Umiera w Brnie 7 marca 1943 w wieku 71 lat. Rzeźbiarz pochowany został na cmentarzu Centralnym w Brnie przy ul. Videňskiej 95, sekcja 25c, numer 40. (Obecnie grób ten nie istnieje)
Kapitan Korschmann w swoim życiorysie podaje, że w 1915 został powołany na dowódcę Oddziału ds. Grobów Wojennych Twierdzy Kraków, w którym pełni służbę do października 1918 roku. W swej pracowni tworzy to, co lubi, czyli popiersia, statuetki, plakietki, medale. Ale podstawową działalnością jest projektowanie pomników bohaterów na cmentarzach żołnierskich. Podaje ich lokalizacje Kraków, Wieliczka, Mogiła, Podgórze, pomnik na wzgórzu Kaim. Na zachowanej fotografii z wnętrza jego pracowni widzimy szereg wykonanych w glinie lub gipsie projektów pomników w Rakowicach, Czulicach, Karniowie, Kocmyrzowie, Wieliczce, Prusach i innych. Daje nam to podstawę do stwierdzenia, że to On jest autorem, co najmniej 12 projektów cmentarzy w okręgu. Jeden z nich to smukły pomnik o przekroju kwadratowym nakryty dwukrotnym czterospadowym daszkiem zwieńczony krzyżem, zbudowany na cmentarzu parafialnym w Bronowicach a w ewidencji cmentarzy wojskowych ma nr 389. Stał on na mogile 3 poległych o nieznanych nazwiskach. Na licu tego pomnika zawieszono okrągły wieniec adekwatny do tych spotkanych w Czulicach, Górce Kościelnickiej, Prusach. Dziś nie istnieje gdyż z całą świadomośćią został zniszczony przy budowie alejek cmentarnych. Nie zadano sobie trudu, aby przenieść pomnik choćby do pomnika zwieńczonego ułańskim czakiem i płaskorzeźbą ułana na koniu. To grób Jana Kazimierza Tetmajera poległego w 1920 pod Horochowem. Na zachowanych fotografiach pochodzących z zbiorów Polskiego Archiwum Cyfrowego przedstawiających pogrzeb zmarłego w trzy lata później jego ojca pomnik kwatery jest widoczny w tle.
Tak, więc możemy twierdzić, że Karl Korschann podobne jak Hans Mayr wprowadził element wyróżniający jego dzieła. To właśnie żołnierska czapka spoczywająca na wieńcu.Nawet na niej możemy dopatrzyć się szczegółów przeznaczonych dla określonych formacji. Tak samo symbol ozdobnego wieńca z liści laurowych, dębowych, róż, szarotek. Stylizowana korona cierniowa w połączeniu liter HJS z stylizowanym krzyżem greckim to kolejny element. W projekcie pomnika dla cmentarza w Podgórzu umieszcza cztery nakrycia głowy wyraźnie wskazując na armie ich używające. Mamy tu czapkę piechura austriackiego, pikelhaubę, czapkę używaną przez różne wojska w tym Polskie Legiony a nawet fez. Używając ich, jako symboli w różnych skalach, składa hołd bezimiennym bohaterom Wielkiej Wojny. Te elementy niespotykane w żadnym z okręgów zmuszają do innego spojrzenia na architekturę obiektów zbudowanych w cieniu krakowskiej twierdzy.
Cmentarze Wielkiej Wojny
